خام‌فروشی و کمبود و عدم توسعه صنایع تبدیلی پیشرفته برای فرآوری ، قصه‌ای تکراری و زخمی چرکین بر پیکر عناب خراسان جنوبی؛ ثروتی سرخ‌رنگ که می‌تواند با اندکی تدبیر و حمایت سفره‌ی عنابکاران را رنگین کند و برای استان ارزآوری کند حالا پشت در بسته‌ی نبود و عدم توسعه صنایع تبدیلی، خاک می‌خورد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نگاه خراسان جنوبی؛ هر سال درست در زمان برداشت عناب، این جمله در بوق و کرنا می‌شود که کارخانه و صنایع تبدیلی پیشرفته برای فرآوری عناب نداریم و این موضوع تیتر یک رسانه‌های خبری استان می‌شود، اما در عمل، گره‌ای از کار باز نمی‌شود و همچنان صنعت فرآوری لنگ می زند، انگار نه انگار عناب سرمایه‌ای استراتژیک برای خراسان جنوبی و امیدی برای امرار معاش کشاورزان این خطه است.
اینجاست که دلالان دست به کار می‌شوند، عناب را با قیمت پایین از کشاورزان می خرند و پس از فرآوری و بسته‌بندی با چند برابر قیمت روانه بازار می‌کنند.
آیا رواست است محصولی که ۶ هزار هکتار از اراضی خراسان جنوبی به کاشت آن اختصاص داشته و قدمتی بیش از هزار ساله دارد از داشتن یک زنجیره کامل تولید و فرآوری محروم باشد؟
عناب با طعم ضرر/ وقتی هزینه ها از قیمت عناب بیشتر است
موسوی نژاد یکی از عنابکاران روستای سیوجان در گفتگو با ما بیان کرد: در این روستا ۱۵ هکتار باغ عناب دارم، امسال به دلیل گرمای هوا بخش زیادی از محصول یا چروکیده شده یا به صورت نارس بر زمین افتاده که این موضوع باعث افت محسوس کیفیت عناب شده است.
او گفت: عناب دارویی یا رقم ریز را کیلویی ۲۵ هزار تومان ازما می‌خرند، در حالی که هزینه دستمزد کارگر برای برداشت محصول بیشتر از این مبلغ است و برداشت آن عملاً برایمان صرفه‌ای ندارد.
موسوی نژاد با اشاره به کمبود عناب مرغوب ادامه داد: از هر ۳۰ کیلو تنها یک کیلو عناب درجه‌یک برداشت می‌شود. به گفته او، هر کیلو عناب باکیفیت را با قیمت ۳۷۰ هزار تومان می‌خرند، اما با توجه به زحماتی که برای تولید این محصول کشیده می‌شود باز هم چندان مقرون‌به‌صرفه نیست.
یکی دیگر از عنابکاران با انتقاد از نبود حمایت کافی از عنابکاران گفت: در صورتی که حمایت‌های لازم انجام شود، کشاورزان محصول خود را که با هزار زحمت تولید می‌کنند بدون هیچ‌گونه ارزش افزوده و با قیمتی پایین نمی فروشند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا خودشان هم اقدامی برای فرآوری محصول انجام داده اند یا خیر، گفت: تاکنون تنها اقدام به فروش خام عناب کرده ایم و وارد حوزه فرآوری اولیه نشده ایم.
این عنابکار تأکید کرد: فرآوری می‌تواند سود مناسبی برای کشاورزان و استان به همراه داشته باشد و ابراز امیدواری کرد که در آینده گام‌های جدی‌تری به سمت فرآوری این محصول و سودآوری بیشتر برای کشاورزان برداشته شود.
دلارهای عنابی در جیب چین و آلمان, خام فروشی و حسرت کارخانه برای ما
پویان متخصص گیاهان دارویی در گفتگو با ما بیان کرد: عناب، گیاهی با ارزش دارویی بالاست که در بسیاری از کشورهای پیشرو همچون آلمان و چین، به عنوان ماده اولیه تولید فرآورده‌های دارویی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ حتی از برگ این گیاه ارزشمند، محصولات متعددی چون داروهای تقویت مو، دهان‌شویه، درمان گلودرد، تقویت و جلوگیری از خونریزی لثه، رفع خارش و درمان بیماری‌های پوستی تولید شده است.
او با اشاره به اینکه در خراسان جنوبی، هنوز کارخانه‌ای برای تولید فرآورده‌های دارویی از عناب وجود ندارد، افزود: تاکنون بیش از ۱۰ فرآورده تحقیق و ثبت اختراع شده‌اند که شامل محصولاتی مانند قرص‌های جوشان و شربت‌های هیدروژلی و… از برگ و میوه عناب هستند؛ اما این زنجیره زمانی کامل می‌شود که سرمایه‌گذار وارد میدان شود و دولت نیز زیرساخت‌های لازم را برای تولید صنعتی فراهم کند.
در حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند چین، سالانه بیش از هزار داروی گیاهی بر پایه عناب فرموله می‌شود، متأسفانه در ایران و به‌ویژه استان خراسان جنوبی، همچنان این محصول ارزشمند بیشتر به شکل خام به فروش می‌رسد و از ظرفیت بالای آن در حوزه فرآورده‌های دارویی استفاده نمی‌شود؛ این در حالی است که برخی فرآورده‌های دارویی از عناب می‌توانند تا هزار برابر ارزش افزوده نسبت به ماده خام داشته باشند.
او گفت: فرآوری‌های اولیه مانند شربت یا حبه عناب، سود ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصدی دارند، اما اگر عناب به فرآورده‌های دارویی صادرات‌محور تبدیل شود، سود حاصل می‌تواند تا ۳۰۰ یا ۴۰۰ درصد افزایش یابد.
عناب درگرداب مشکلات؛ از بی انگیزگی سرمایه گذاران تا تغییرات اقلیمی
پویان با انتقاد از شرایط سخت سرمایه‌گذاری در استان، افزود: مشکلات زیادی مانند نبود وسایل ارتباطی مناسب از جمله قطار، کمبود پروازها، کاغذ بازی های اداری و نبود حمایت‌های جدی باعث شده سرمایه‌گذاران، استان‌هایی مانند قم را که به بازار تهران نزدیک‌ترند، برای فعالیت ترجیح دهند.
وی همچنین فرآیندهای پیچیده و زمان‌بر ثبت شرکت در کشور را یکی از دلایل دلسردی سرمایه‌گذاران دانست و افزود: در برخی کشورها مانند ترکیه، ثبت شرکت در کمتر از ۳ ساعت انجام می‌شود؛ در حالی‌که در کشور ما، کاغذبازی های اداری انگیزه سرمایه‌گذاران را به‌شدت کاهش داده است.
به گفته پویان، مشوق‌های مالی و زیرساختی موجود در خراسان جنوبی برای جذب سرمایه‌گذار کافی نیست و باید امتیازات بیشتری نسبت به سایر استان‌ها ارائه شود.
این محقق گیاهان داوریی گفت: ارزآوری و صادرات زمانی به حداکثر ظرفیت می‌رسد که دفاتر بازاریابی در کشورهای توریستی مانند دوبی و قطر ایجاد شود و تولیدات گیاهی ممتاز مانند عناب و زرشک با حمایت دولت به بازارهای بین‌المللی معرفی شوند.
وی جشنواره‌های تخصصی عناب را اقدامی مؤثر دانست و گفت: اگر این جشنواره‌ها برگزار نشوند، این محصولات فراموش می‌شوند، خوشبختانه این رویدادها تاکنون باعث افزایش آگاهی وتلاش هایی منجر به فرآوری می شوند اما باز هم کافی نیستند.
پویان همچنین به مشکلات اقلیمی اخیر اشاره کرد و گفت: تغییر اقلیم باعث شده بسیاری از محصولات عناب به صورت نارس و چروکیده روی زمین بریزند و کیفیت آن‌ها به درجه ۲ و۳ کاهش یابد؛ یکی از راه‌حل‌های مؤثر در این زمینه، سایه‌دار کردن درختان عناب است که هم به کاهش آفات، صرفه‌جویی در مصرف آب و هم افزایش کیفیت محصول کمک می‌کند. این اقدام در بسیاری از کشورهای دنیا به‌سرعت در حال اجراست و باید در ایران نیز جدی گرفته شود..
در پایان، پویان ضمن ابراز امیدواری از توجه اخیر مسئولان استانی، گفت: قبلاً درباره عناب فقط حرف زده می‌شد، اما امروز نشانه‌هایی از عزم عملیاتی دیده می‌شود اگر این روند با جدیت دنبال شود، می‌توان به آینده فرآوری عناب استان امیدوار بود.
نیم نگاهی به اولین جشنواره استانی عناب / استاندار از فرصت طلایی فرآوری می گوید
یازدهم شهریور ماه امسال بود که نخستین جشنواره استانی عناب با هدف جلوگیری از خام‌فروشی، حرکت به سمت فرآوری و جهانی کردن این محصول با کمک دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به میزبانی دانشگاه بیرجند برگزار شد.
استاندار خراسان جنوبی در این جشنواره گفت: در حوزه محصولات استراتژیک به‌ویژه عناب، زرشک و زعفران استان فرصت‌هایی طلایی داریم که باید با جلوگیری از خام‌فروشی و توسعه صنایع تبدیلی، ارزش افزوده این محصولات را افزایش دهیم.
وی با اشاره به اجرای کارخانه کنسانتره بیرجند، این اقدام را نشانه‌ای از توجه ویژه به تقویت صنایع تبدیلی دانست و عنوان کرد: احیای صنایع تبدیلی باعث افزایش چند برابری قیمت محصولات و جلوگیری از زیان کشاورزان می‌شود؛ این موضوع می‌تواند در حوزه عناب و سایر محصولات استان انجام شود.
هاشمی همچنین از برنامه‌ریزی برای برگزاری هفته خراسان جنوبی در تهران خبر داد و گفت: این اقدام با هدف معرفی ظرفیت‌های کشاورزی استان، به‌ویژه عناب، در سطح ملی و بین‌المللی انجام خواهد شد.
استاندار گفت: بایستی با برندسازی و بسته‌بندی مناسب و جذاب عناب و دیگر محصولات استراتژیک را به بازارهای جهانی معرفی کرد.
نوید اجرای ۲۳کارخانه فرآوری عناب
در ادامه این جشنواره ذوالفقاری رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به تولید ۱۰ هزار تن عناب در استان، ظرفیت‌های فرآوری و بسته‌بندی این محصول را قابل توجه دانست و گفت: ۲۳ کارخانه در حال اجرا هستند که می‌توانند نقش مهمی در افزایش تولید و صادرات ایفا کنند.
وی همچنین پیشنهاد کرد غرفه‌هایی برای عرضه مستقیم عناب در ۲۰ بازار میوه و تره‌بار تهران ایجاد شود و از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی خواست در معرفی و ارتقای کیفیت این محصول همکاری کنند.
معتمد معاون فنی و بازرگانی تعاون روستایی کشور، نیز در این جشنواره گفت: استفاده از گواهی سپرده کالایی در بورس کالا می‌تواند راهی مؤثر برای مدیریت و فروش محصولات از جمله عناب باشد.
او از برنامه دولت برای ایجاد ۳ هزار و ۵۰۰ روستا بازار خبر داد و افزود: این اقدام می‌تواند فاصله قیمتی میان کشاورز و مصرف‌کننده را کاهش دهد.
عناب نیازمند عزمی همه جانبه نه وعده تکراری
همایش‌ها، جشنواره‌ها و بازدید ها هر چند مفید و لازم هستند، اما زمانی ارزش پیدا می‌کند که به عمل و اقدام ملموس تبدیل شود؛ بدون شک، آینده عناب استان در گرو هم‌افزایی دولت، بخش خصوصی، نهادهای علمی و مهم‌تر از همه، پیگیری جدی مسئولان برای تحقق وعده‌ها است.
با وجود فعالیت ۱۳ واحد تولیدی و نیمه‌فعال در زمینه فرآوری محصولات عناب و تولید سالانه بیش از ۳ هزرار و ۶۰۰ تن انواع فرآورده‌ها مانند حبه عناب، شیره، دمنوش، بیسکوییت و کنسانتره، همچنان بخش قابل‌توجهی از ارزش افزوده این محصول از دست می‌رود.
اسفندیاری رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان در مصاحبه های خبری اش دلیل اصلی این مسئله نبود زیرساخت‌های کافی در حوزه صنعتی به‌ویژه بسته‌بندی، فرآوری پیشرفته و استانداردسازی برای صادرات دانسته و گفته سود واقعی حاصل از تولید عناب زمانی نصیب کشاورز می‌شود که زنجیره فرآوری و بسته‌بندی به صورت کامل و حرفه‌ای در استان شکل گیرد و نبود زیرساخت‌های مناسب، سبب شده بخش عمده‌ای از سود نهایی به خارج از استان منتقل شود.
هرچند به گفته وی حرکت‌هایی برای راه‌اندازی واحدهای صنعتی جدید و در حال احداث زده شده اما همچنان توسعه زیرساخت‌ها یک نیاز فوری و راهبردیست.
در این میان نباید نقش برندسازی منطقه‌ای برای عناب را دست کم گرفت چرا که ورود قدرتمند و موثر به بازارهای داخلی و خارجی عناب ، بدون هویت مشخص و بسته‌بندی استاندارد و جذاب ممکن و موثر نخواهد بود.
در مجموع می‌توان گفت که عناب به‌عنوان یک محصول استراتژیک برای خراسان جنوبی، ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال، افزایش درآمد کشاورزان و توسعه صادرات دارد؛ اما تحقق این ظرفیت، نیازمند نگاهی جدی‌تر به توسعه زیرساخت‌ها، حمایت هدفمند از سرمایه‌گذاری صنعتی و صادرات و ایجاد زنجیره‌ای کامل از مزرعه تا بازار است.
منبع خبر: نگاه خراسان جنوبی
