ارگ بهارستان در آستانه نابودی؛ سرمایه تاریخی بیرجند نیازمند نجات فوری

به گزارش نگاه خراسان جنوبی؛سید احمد برآبادی امروز (۲۸ اردیبهشت) در نشست خبری با اصحاب رسانه استان با تبریک روز جهانی میراث فرهنگی و گرامیداشت روز جهانی موزه‌ها اظهار کرد: خبرنگاران و اصحاب رسانه نقش مؤثری در معرفی و برجسته‌سازی آثار فرهنگی، تاریخی و آیینی ایفا می‌کنند؛ نقشی که در سایر دستگاه‌ها به این شدت مشاهده نمی‌شود.

میراث فرهنگی، بازتاب هویت ملی

برآبادی با اشاره به تعریف میراث فرهنگی عنوان کرد: میراث فرهنگی، تمام آن چیزی است که انسان در شکل‌گیری آن نقش داشته و از قدمت بالای صد سال برخوردار است. این میراث شامل دو بخش مادی مانند بناهای تاریخی، اشیای باستانی و آثار طبیعی، و بخش ناملموس مانند آداب و رسوم، آیین‌ها، زبان‌ها و گویش‌هاست.

وی افزود: میراث فرهنگی صرفاً عامل گردشگری نیست بلکه فرصتی برای انسجام اجتماعی، هویت‌یابی، همگرایی و توسعه محلی و ملی است. در ایام نوروز امسال دیدیم که چگونه یک بازی بومی در طبس یا آیین بی‌بی‌گردی باعث نشاط اجتماعی و حضور چشمگیر مردم از نقاط مختلف کشور شد. این آیین، که به ثبت ملی رسیده، زمینه‌ساز حضور مدیران ارشد استانی و ملی و برنامه‌ریزی برای توسعه روستا و منطقه شد.

ثبت آثار، آغاز راه؛ معرفی و بهره‌برداری، هدف اصلی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با اشاره به ثبت هزار و ۵۰ اثر مادی، معنوی و طبیعی در سطح ملی و ۱۰ اثر ثبت جهانی، از وجود ظرفیت‌های عظیم گردشگری در خراسان جنوبی خبر داد و گفت: متأسفانه برخی آثار ثبت‌شده، حتی آثار جهانی، آن‌گونه که باید معرفی و بهره‌برداری نشده‌اند. تنها ثبت کافی نیست؛ بلکه باید این آثار را به بستری برای توسعه گردشگری و اقتصادی تبدیل کرد.

رویدادهای هفته میراث فرهنگی

برآبادی به تشریح ۱۵ عنوان برنامه‌ پیش‌بینی‌شده در هفته میراث فرهنگی پرداخت و خاطرنشان کرد: امروز همزمان با روز جهانی موزه‌ها، بازدید از موزه‌ها سطح استان در شیفت صبح و عصر رایگان است.

وی از برگزاری نشست تخصصی با فعالین موزه‌داری در استان خبر داد و گفت: هچنین بازدید از موزه‌های بخش خصوصی و دیدار با مجموعه‌داران، برگزاری نشست تخصصی در حوزه مردم‌شناسی، معرفی آیین‌ها و رویدادهای ثبت‌شده و نمایش اشیاء مردم‌شناسی توسط مجموعه‌داران در این هفته انجام خواهد شد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی افزود: مراسم تجلیل از موزه‌داران خصوصی و مجموعه‌داران فعال در استان، بازدید از آثار ثبت جهانی استان، از جمله باغ جهانی اکبریه، روستای جهانی اصفهک و مناطق گردشگری کاندید ثبت جهانی از دیگر برنامه‌های هفته میراث فرهنگی است.

برآبادی بیان کرد: برگزاری تور خبرنگاران، کارگاه‌های تخصصی چکن‌دوزی و ساخت عروسک‌های بومی، نقالی، نمایش عروسکی، پخش مستند، رونمایی از عروسک‌های ملل و جشن امضای کتاب «روایت دوتوک» از دیگر برنامه‌های هفته میراث فرهنگی است.

وی همچنین از برگزاری یک کارگاه تخصصی علمی در حوزه موزه‌ها با مشارکت دانشگاه بیرجند و دانشکده هنر خبر داد که با موضوع «موزه‌ها به مثابه نهادی در خدمت توسعه و آینده پایدار» برگزار خواهد شد و افزود: این رویداد برای نخستین بار در استان و در محل عمارت جهانی اکبریه و موزه باغ اکبریه برگزار می‌شود.

برآبادی در ادامه تأکید کرد: در کنار ثبت آثار، باید معرفی تخصصی، باززنده‌سازی آیین‌ها، توجه به ظرفیت‌های بومی، مشارکت جوامع محلی و رسانه‌ها، و همچنین نگاه علمی به مقوله موزه‌داری و توسعه فرهنگی، در دستور کار قرار گیرد.

وی گفت: خراسان جنوبی از ظرفیت‌های متنوعی برخوردار است که باید در خدمت توسعه پایدار منطقه‌ای و ملی قرار گیرد.

لزوم توازن میان حفاظت از میراث فرهنگی و حقوق مردم

وی با اشاره به چالش‌های پیش‌روی حفاظت از آثار تاریخی، بر ضرورت ایجاد درک مشترک میان دستگاه‌ها، مردم و مدیریت شهری برای صیانت از میراث فرهنگی تأکید کرد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: حفاظت از میراث فرهنگی به‌منزله حفظ منابع برای آیندگان است؛ همان‌گونه که در حوزه محیط زیست یا منابع طبیعی مانند نفت، به فکر نسل‌های بعد هستیم، باید در حوزه میراث نیز به این درک برسیم که حفظ این آثار، نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت است.

برآبادی با بیان اینکه حتی اگر ساخت‌وسازهایی در گذشته و پیش از ثبت یک اثر انجام شده باشد، تا زمانی که مورد استفاده است، باید با احترام به آن نگاه کرد، افزود: مگر در موارد خاص که الزام به تملک و پرداخت وجود دارد، باید حقوق مردم نیز رعایت شود. در این میان، هماهنگی میان دستگاه‌ها و گفت‌وگوی میان نهادهای مسئول بسیار ضروری است.

آثار تاریخی در اختیار نهادهای مختلف؛ آماری از اوقاف نداریم

وی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت آثار تاریخی تحت تملک نهادهای دیگر گفت: متأسفانه آمار دقیقی از آثار تاریخی در اختیار اوقاف یا سایر نهادها در دست نیست. البته جمع‌آوری اطلاعات در حال انجام است. بسیاری از این آثار در مرکز استان واقع شده‌اند.

برآبادی افزود: برخی از بناها در اختیار نهادهایی مانند دانشگاه بیرجند قرار دارد؛ نظیر ارگ حاجی‌آباد. با وجود اهمیت تاریخی این بناها، متأسفانه تاکنون اقدام مؤثری برای حفظ و بهره‌برداری از آن‌ها صورت نگرفته و در معرض فرسایش هستند.

ارگ بهارستان، نماد مدنیت بیرجند نیازمند نجات فوری

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در ادامه به وضعیت ارگ تاریخی بهارستان اشاره کرد و گفت: این اثر، تنها بنای شاخص و باقی‌مانده از هسته اولیه شهر بیرجند است و نشان‌دهنده مدنیت و شکل‌گیری شهر است. اگرچه این ارگ توسط یک نهاد منطقی با هدف تبدیل به موزه خریداری شد، اما به دلیل کمبود اعتبار و تغییر مدیریت، روند مرمت آن متوقف مانده است.

وی ادامه داد: در جلسه امروز پیشنهادی مطرح شد که شهرداری بیرجند این اثر را خریداری و مرمت کند. شهرداری در پاسخ اولیه نگاه مثبتی داشت، اما هنوز وارد مرحله عملیاتی نشده‌ایم. درخواست ما این است که با همکاری شهرداری، استانداری و دیگر نهادهای مسئول، ارگ بهارستان از این وضعیت خارج شود و به یک مکان گردشگری و فرهنگی تبدیل گردد.

برآبادی در پایان گفت: ارگ بهارستان به ثبت ملی رسیده است، اما اگر این بنای ارزشمند همچنان در وضعیت فعلی رها شود، سرمایه‌ای گرانبها از دست خواهد رفت. باید با عزمی جدی، آن را احیا و به فضایی درخور بازدید مردم و گردشگران تبدیل کرد.

انتهای خبر/